Schaal 1:1

Niets meer en niets minder


Schrijven over het werk van Maria van Elk resulteert snel in een beschrijving van de gehanteerde werkwijze. Dit komt omdat haar werk niet refereert aan de werkelijkheid. Het is sober en grafisch, opgebouwd uit abstracte, geometrische vormen. Ze presenteert het onder de titel 'Schaal 1:1', hetgeen aanduidt, dat het niet meer is, dan wat je ziet. Van Elk houdt zich bezig met het onderzoeken van vorm en de handelingen van het creatieve proces. In het boek Maria van Elk, tekenen 1973-1980 zijn een aantal van haar tekeningen te zien; simpel en frêle, soms bestaand uit slechts één lijntje. Eindeloos varieert ze het neerzetten van de lijnen en onderzoekt zo de verschillende effecten van hard en zacht potlood en arceringen.
In 1981 maakte ze een serie lithodrukken die werden geëxposeerd in Museum Fodor. Een cirkel werd 18 keer lithografisch gedrukt op gekreukt papier. Bij het ontvouwen ontstonden steeds verschillende vormen, uit ongelijke segmenten opgebouwd. Aan de wetmatige cirkelvorm, zoals die met een passer te trekken is, gaf van Elk een nieuwe, persoonlijke wending. Zelf verklaarde ze dit werk vanuit een streven naar het 'doorbreken van de logische symmetrie'. Deze omschrijving zou voor meer van haar werk op kunnen gaan.
Op de expositie zijn onder meer vier olieverftekeningen te zien. Trapeziumachtige vormen, monochroom ingekleurd met oliekrijt. Doordat het steeds uitgeveegd en opnieuw aangebracht is, kreeg het papier een korrelige reliefstructuur. Deze levendige ruwheid vormt een contrast met de strakke contouren. Om het vlak heen is een patroon van vouwen te zien, schijnbaar zonder systeem. De logische symmetrie doorbroken, naar van Elks hand gezet.
Van deze fraaie tekeningen is momenteel een grotere serie te bekijken bij Steendrukkerij Amsterdam. Rento Brattinga van deze drukkerij voert veel van van Elks grafisch werk uit. Ook de houtdrukken in de VU zijn door hem verzorgd. Opvallend zijn drie monumentale werken, elk opgebouwd uit vier houtdrukken. Geometrische composities, waarvan de strakheid doorbroken wordt door het golvende patroon van de houtnerf.
Potlood, een krijtje, een stuk hout. Met weinig middelen en een beperkt arsenaal vormen, weet Maria van Elk zeer persoonlijke beelden te creëren.

Iris Dik in 1986 naar aanleiding van een tentoonstelling in het Exposorium van de VU Amsterdam en in Steendrukkerij Amsterdam.
Gepubliceerd in Ad Valvas nr. 13, blz. 11 (14 november 1986)