Topologische Symmetrie

Maria van Elk

‘Topologische symmetrieën’ heet het werk dat Maria van Elk (1943) op het ogenblik bij galerie Swart (Van Breestraat 23) in Amsterdam laat zien.
Dat lijkt ingewikkelder dan het in werkelijkheid is. De term is van wiskundige afkomst en werd door een deskundig iemand helemaal van toepassing geacht op het werk waar Ria van Elk mee bezig was. Opgeleid aan de afdeling schilderkunst van de Minerva Academie in Groningen, werkte ze een tijd als autodidact met textiel en ontwikkelde zich hiermee in de constructieve richting. Sinds een paar jaar echter concentreert ze zich helemaal op haar tekeningen. Hierin kan ze de ideeën realiseren, die ze op een andere manier niet uitgewerkt krijgt.
Vorig jaar toonde ze bij Swart ‘vijf minuten tekeningen’ waarbij de tijd een rol speelde in het visuele resultaat. Dat onderzoekende van: hoe ziet het eruit als ik uitgaande van een bepaalde opzet, telkens veranderingen aanbreng, vind je ook in deze expositie. Ze bindt zich noch aan een stijl, noch aan een vorm van esthetiek. Het lijkt eerder of ze zelf ook nieuwsgierig is naar het resultaat, het beeld, van haar ideeën.
Dit keer gaat het om de visuele relatie tussen een getekende zwarte lijn en een even lange daarbij in spiegelbeeld aangebrachte slappe lijn, een zwarte draad. Ze werkt dit uit in zeer eenvoudige elementaire figuren zoals een vierkant, een rechte lijn, een rechte hoek of een driehoek. Tegenover de strakke figuur, toont ze de informele, vrije vorm van de hangende draad, die symmetrisch ter opzichte van de getekende lijnen met een plakband je is bevestigd. Het zijn speelse kijkoefeningen, zoals ze die ook onderneemt met haar leerlingen aan de Akademie voor Kunsten en Industrie in Enschede. Aansluitend bij dit informele werk, hangen er nog kleine balden grafiek van de Amerikaan Richard Tuttle. De tekeningen zien er aquarelachtig uit en zijn opgebouwd uit kleurenlagen. Het is een heel aantrekkelijke serie van willekeurige tekens, die lijken op een geheim alfabet.

Lily van Ginneken

Klik op deze link om het originele document te bekijken

Lithograaf Freek Kuin was in 1980 nauw betrokken bij het drukken van het boek tekenen 1973 – 1980. Een van de grote uitdagingen waar hij zich toen voor geplaatst zag was het drukklaar maken van de reproducties van de Topologische Symmetrieën.

Wit papier met hele fijne draadjes, met nog fijnere zachte schaduwen en prachtig afgedrukt op glanzend wit fotopapier.
Als de drukker dit in 1980 aanschouwt, volgt er een klein NJET. Ik wil wel maar technisch gesproken bijna onmogelijk dit in rasterfotografie om te zetten.
Het beeld moet vrijstaand in zijn achtergrond staan, of bijna, maar de zogenaamde ‘voet’ van het raster staat deze verfijning niet toe.

Als stagiaire zag ik dat de lithografen bij Johan Enschedé en Zn zo hun eigen potjes hadden. Geen etiket erop van een bekend merk maar eigen stooksel waar geheime trucjes mee uitgevoerd werden. Zo ook het vrijstaand maken met halftoonretouche op een rasternegatief. Normaal gesproken gebruikte men rode aarde dat alles als een plak teer afdichtte, maar voor dit werk van Maria van Elk werden witte handschoenen en babyhuidjes gevraagd.
De halftoonretouche moest 20 tot 30 keer zachtjes aangebracht worden met tussenpozen om te drogen: alleen dan kon je een heel mooi zacht verloop krijgen in je rastertinten en schaduwen. Oude tijden hoor, we doen dit nu in een handomdraai op de computer!

Freek Kuin, 2014 | Drukkerij robstolk^®